بزرگداشت خواجه نصیر الدین طوسی

 5 اسفند روز بزرگداشت خواجه نصیرالدین طوسی  : 

    خواجه نصیرالدین توسی(5 اسفند579 در توس ، 11تیر 653 بغداد) شاعر،فیلسوف، ستاره شناس،ریاضی دان،سیاستمرد… و در یک سخن “همه چیز دان” بزرگ ایرانی است. زمانه خواجه نصیرالدین  توسی یکی از بدترین روزگاران تاریخ پر فراز و نشیب ایران،یعنی هم عصر با حمله مغول و هولاکوی سفاک و خونریز است. خواجه نصیر الدین توسی شرایط سخت روزگار خود را چنین توصیف می کند:”به گرداگرد خود چندان که بینم/بلا انگشتری و من نگینم.”
اگرچه،حمله مغول و فساد مغولان در ایران لطمه جبران ناپذیری را به آبادی و فرهنگ ایران وارد ساخت ، ولی سیاست و تدبیر این مرد بزرگ  (خواجه نصیرالدین توسی )باعث شد تا از شرایط نابسامان روزگار خویش بهره گیری و هولاگوی مغول را رام خود گرداند و به مقام وزارت-وزیر موقوفات- دربار او منصوب گردد و از این رهگذر، با استفاده از موقوفات بسیار،خدمات ارزشمند فرهنگی و علمی بسیاری از خود به یادگار گذارد که از مهمترین آنها می توان به تاسیس رصدخانه مجهز مراغه و تاسیس کتابخانه ای با 400000 (چهارسد هزار )  جلد کتاب در رشته های گوناگون و زبانهای گوناگون-در آن روزگار پر آشوب – اشاره کرد. از دیگر اقدامات مهم خواجه نصیر الدین توسی بنای برج رادکان می باشد و کاربری آن اندازه گیری فصول گوناگون سال بوده است .

یرج رادکان دو در دارد و در بنای آن از آجر، ماسه و سنگ استفاده شده است. ۱۲ دیوار و ۳۶ ترک برج را به شکل زیبایی مجسم ساخته است.

    نکته بسیار جالب اینجاست گه خواجه نصیرالدین توسی با استفاده از حربه “خرافات” توانست هولاگو را به ساختن رصدخانه ترغیب  نماید. خواجه نصیرالدین طوسی  با این توجیه که او با توجه به دانشی که در نجوم دارد ، می تواند با کمک رصد ستارگان، سلطان را از وقایع آینده ،مدت عمر و نسل او آگاه نماید،باعث شد تا سلطان مغول، پیشنهاد وی  را بپذیرد و ساخت آن از سال ۶۵۷ق آغاز شد. به گفته سید محسن امین، خواجه نصیر، رصدخانه مراغه  را محلی برای جمع کردن تعداد زیادی از دانشمندان آن زمان قرار داد و بدین گونه آنها را از کشته‌شدن رهایی بخشید و نیز تلاش زیادی برای جمع‌آوری تعداد زیادی از کتاب‌ها و حفظ آنها کرد.کار ساخت رصدخانه تا پایان عمر خواجه به طول انجامید و زیج به دست آمده از این رصدخانه، زیج ایلخانی نام گرفت.
خواجه نصیرالدین توسی همچنین به واسطه نفوذی که در نزد هولاگوی مغول داشت برای فنون مختلف، مدارس و دانشکده هایی در داخل رصدخانه ترتیب داد و بر اساس اهمیت ،برای دانشجویان حقوق و مزایا معین کرد و بدین ترتیب، دانشمندان بسیاری از هر سو به آن دیار رهسپار شدند؛چراکه خواجه نصیرالدین توسی بر این باور بود که تنها به مدد علوم و فنون است که می توان ایران بعد از مغول را به اعتلای علمی و فرهنگی رساند.
خواجه نصیرالدین طوسی علاوه بر مقام علمی، در ادب،عرفان و اخلاق نیز نام آور است . ازآثار گرانسنگ او در حوزه های اخلاق کتاب “اخلاق ناصری”، “اساس الاقتباس ” ، در عرفان”اوصاف الاشراف”و در حوزه ادبیات می توان به کتاب “معیار الاشعار” او اشاره کرد.

خواجه نصیرالدین طوسی در اخلاق ناصری رستگاری راستین انسان‌ها را در «سعادت نفسانی»، «سعادت بدنی» و «سعادت مدنی» می‌داند و این نکته نشان می‌دهد که خواجه در مسایل مربوط به بهداشت جسمانی و روانی هم دانش و آگاهی داشته است .

درگذشت:

خواجه نصیر در حالی در ۶۷۲ق درگذشت که برای سامان دادن به امور اوقاف و دانشمندان، در بغداد  به سر می‌برد. او بنا به وصیت خود درحرم کاظمین دفن شد.  او همچنین وصیت کرده بود که روی قبرش اشاره‌ای به ویژگی‌های علمی‌اش نشود و فقط عبارت «و کَلبُهُم باسِطٌ ذِراعَیهِ بِالوَصید» بر روی سنگ قبرش نوشته شود

 تمبر یادبود خواجه نصیرالدین طوسی 

بن مایه :

1. ابراهیمی دینانی ، غلامحسین ،خواجه نصیرالدین طوسی ، فیلسوف گفتگو ، تهران ،  انتشارات هرمس ،سال چاپ  1399
2.  مدرس رضوی، محمد تقی (۱۳۷۰). احوال و آثار خواجه. انتشارات اساطیر.
3. بادکوبه‌ای هزاوه‌ای، مصطفی. خواجه نصیرالدین توسی . شرکت توسعه کتابخانه‌های ایران، زمستان ۱۳۸۹