۱۳ شهریورماه، روز بزرگداشت “ابوریحان بیرونی” فیلسوف – دانشمند نامدار ایرانی است. خوشا به حال او که در عصری می زیست که آن را “دوران طلایی فرهنگ و تمدن ایران” یا “رنسانس ایران” می نامند. یعنی عصری که ویژگی اصلی آن، وجود دانشمندان بزرگی است که در چندین دانش متفاوت سر رشته داشته و در آن سرآمد روزگار خویش بودند، و پژوهشها و دست آوردهای بسیار ارزنده ای را به جامعه بشری شرق و غرب تقدیم کردند. در خلال این دوران، تعداد حکیمان و پژوهشگرانی که در چند زمینه علمی فعالیت داشتند بسیار بیشتر از دانشمندانی است که تنها در یک رشته تخصصی تحقیق و مطالعه می کردند. ابوریحان بیرونی به خاطر جامع الاطراف “Polymath” بودن و داشتن دانش عمیق در همه حوزه های گوناگون علوم ، عنوان “مرد رنسانس – Renaissance man ” را در نیز در کارنامه علمی – فلسفی خود به یادگار نهاده است . واژه های “مرد رنسانس” و “انسان جهانی ” عموما توصیف کننده انسانهایی هستند که در حوزه وسیعی از موضوعات نسبت به دیگران برتری دارند.
مهمترین حوزه هایی که ابوریحان بیرونی در آنها صاحب نظر بوده عبارتند از : ریاضیات (بویژه هندسه) ، داروشناسی ، سنگ شناسی ، نجوم، جغرافیا (جغرافیای ریاضی)، تاریخ و فلسفه ی تحلیلی تاریخ ، ادیان تطبیقی روشمند، مردم شناسی ، زبان شناســــی نوین ، فرهنگ و تمدن، فلسفه، ادبیات، و ساخت و طراحی تجهیزات علمی.
بنابراین با توجه به اینکه ابوریحان بیرونی آنچنان در حوزه های گوناگون علوم پیشرفت کرده که نظرات کارشناسی دقیق و موشکافانه او نقش بسیار تاثیر گذاری در پیشبرد و گسترش روش علمی در فلسفه و علوم برعهده داشته؛ در نتیجه ، توجیهات بیرونی در شاخه های مختلف علوم خالی از هر گونه غرض ورزی و تنها بر پایه ارائه دلایل موجه برای دست یابی به معرفت می باشد. و به همین دلیل است که جرج سارتن دانشمند معاصر امریکایی که همواره بر ایرانی بودن ابوریحان بیرونی تاکید دارد، براین باور است که قرن ۱۱ میلادی به خاطر تلاشهای خستگی ناپذیر، دانش ژرف، و دقت در تحقیقات و تاثیر گذاریهای ارزشمند ابوریحان بیرونی در غرب می بایست ” قرن بیرونی” نامگذاری گردد؛ چرا که او بیشترین کمک را در راه پیشبرد و گسترش روش علمی در فلسفه و علوم انجام داده است.
و سخن در جایگاه این مرد بزرگ و شاید کم نظیر تاریخ علم و فرهنگ ایران زمین را اینگونه به پایان می آوریم که :«در دوره رنسانس ، تنها کسانی را که می توان همتای ابوریحان بیرونی شمرد “لئوناردو داوینچی (۱۵۱۹-۱۴۵۲ میلادی )” دانشمند ، مخترع ، موسیقی دان ، نقاش، مجمسه ساز، معمار، موسیقی دان ایتالیایی و “لایب نیتس (۱۷۱۶-۱۶۴۶ میلادی ) ” فیلسوف ، ریاضی دان و فیزیک دان آلمانـی می باشند که عنوان مهمترین جامع الاطراف و مرد رنسانس را به خود اختصاص داده اند. »
بن مایه :
۱٫اذکایی ، پرویز ، ابوریحان بیرونی، تهران ، انتشارات طرح نو، چاپ دوم ۱۳۷۵٫
۲٫ وامقی. ایرج، مجله آینده ، مقاله نوشته های بیرونی در زبان فارسی.
. Hhttps://WWW. List of Renaissance Men; Last modified 1 November 2013; at 19:43.