ابوریحان بیرونی متفکر و نظریه پرداز ادیان تطبیقی در کتاب گرانسنگ “تحقیق ماللهند ” می نویسد:” … تعابیری وجود دارند که از نقطه نظر یک دین اهانت آمیز، اما از دیدگاه ادیان دیگر ، قابل قبول هستند. این تعابیر ممکن است در یک زبان پذیرفته باشند ، اما در زبان دیگر قابل قبول نیستند.
همچنین در کتاب ارزشمند” فرهنگ ایرانی پیش از اسلام” نوشته دکتر ” محمد محمدی ملایری” نیز می خوانیم:” … پس از گذشتن دوره ی پیامبر اسلام کم کم تعصب های دیرینه ، منتها با شکل دیگری از نو زنده شد و قوت گرفت. هنگامی که در سایه ی فتوحات اسلامی، حکومت برای عرب مسلم شد آنها دیگر نخواستند خود را با دیگر ملت های اسلامی هم سنگ شمرده و با آنها در یک ردیف قرار دهند… و چون در دوره ی اموی تمام کارهای مهم دولت در دست ایشان بود… از همین روی آنها بیشترِ مسلمان غیر عرب را با عنوان “موالی ” می خواندند. “مولی” اگر چه در معنیِ بنده و برده صریح نبود ولی از معنی “آزاده ” هم به دور و به هر حال واژه های ناسزاوار بود. شعوبیه این دعوی برتری را از اعراب نمی پذیرفتند و دین را از این گونه تعصب ها برکنار می دانستند.”
بن مایه ها :
محمدی ملایری ، محمد، فرهنگ ایرانی پیش از اسلام ،تهران، انتشارات توس،چاپ چهارم ، ۱۳۷۴ خورشیدی.
- Al-Birui’s India; Sachau. E; Rupa ; New Delhi; 2007.