“سر ایزاک نیوتن(۱۶۴۲-۱۷۲۷ م)” فیزیک دان نامدار انگلیسی در قانون سوم خود “قانون عمل و عکس العمل” یا ” قانون کنش و واکنش” می گوید :” برای هر عمل، عکس العملی وجود دارد که مقدار آن، مساوی آن عمل بوده و جهت آن بر عکس است .” این اصل هنگامی که از جهان فیزیک وارد حوزه ی فلسفه ، عرفان و ادبیات شده به آن ” قانون بومرنگ” یا ” قانون جبران و تلافی ” گفته می شود. جان کلام قانون بومرنگ این است :” همه ی کارها و افکار ما – همچون چوب خمیده ی بومرنگ – به سمت خودمان بازمی گردد؛ و ما هر چه می کنیم دیر یا زود پاسخ آن می بینیم.” و از همین روست که دین زرتشت یگانه دینی است که هرگز “توبه” را نمی پذیرد؛ چراکه هر پدیده بی شک بازخوردی به سمت ما خواهد داشت که نمی توان از آن شانه خالی کرد.
◆ در فلسفه “قانون طلایی”ای وجود دارد که همانند ضرب المثل خودماست:” هر چه بر خود نمی پسندی بر دیگران هم مپسند” و این یکی از آموزه های مهم عیسی مسیح در حوزه ی خلاق است.
◆ سه اصل اخلاقی زرتشت پیامبر ایرانی ما هم بر پایه ی “گفتار نیک” ، “کردار نیک” و ” پندار نیک” استوار است.
◆ همچنین در دیوان شعرای بزرگ ما نیز بارها و بارها بر اهمیت این اصل تاکید شده:
این جهان کوه است و فعل ما ندا/ سوی ما آید نداها را صدا (مولانا)
تو نیکی می کن و در دجله انداز/که ایزد در بیابانت دهد باز (سعدی)
اما زیباترین و خیال انگیزترین بیان شاعرانه از “قانون کنش و واکنش” را در ” تک بیتی های ” زیبای دو تن از شاعران نام آور سبک اصفهانی (هندی) به تماشا می نشینیم:
■ این زحمتی که می کشم از تنگی قفس/ کفران نعمتی است که در باغ کرده ام. (حاجت شیرازی)
■ کفاره ی شراب خوریهای بی حساب/ هشیار در میانه ی مستان نشستن است. (صائب تبریزی)
*سبک هندی یا اصفهانی ، یکی از سبکهای معروف ادبی است که از قرن نهم آغاز و تا قرن سیزدهم ادامه داشته است. از مهم ترین ویژگی های آن می توان به : تعبیرات ، تشبیهات، کنایات ظریف، دقیق ، باریک و همچنین ترکیبات و معانی پیچیده و دشوار اشاره کرد.